Miljoenennota 2026: economie onder druk door geopolitieke onzekerheden

Naar verwachting groeit de Nederlandse economie in 2026 minder hard als gevolg van geopolitieke onzekerheden. Het Centraal Planbureau (CPB) verwacht voor 2025 economische groeicijfers van 1,7 procent, voor 2026 is dat 1,3 procent. Eerder dit jaar waren de verwachtingen nog dat de groei uit zou komen op 1,9 procent voor 2025 en 1,5 procent voor volgend jaar.

Meer onzekerheden, lagere export
De groei wordt onder meer afgeremd door de Amerikaanse importheffingen van 15 procent op Europese goederen. Weliswaar gaat slechts 5,9 procent van de Nederlandse export naar de VS, waardoor de afname van de export naar de VS een relatief klein effect heeft. Maar de heffingen leiden wel tot onzekerheid bij bedrijven die daardoor hun investeringen uitstellen.

Verdere onzekerheid komt voort uit de conflicten in het Midden-Oosten waardoor onder meer transport duurder en trager wordt. Daarnaast staan de mondiale concurrentieverhoudingen onder druk vanwege de grote staatssteun vanuit China. Europese bedrijven hebben daardoor last van oneerlijke concurrentie. En de oorlog in Oekraïne is van invloed op de energie- en voedselmarkten. Mede daardoor stijgt de inflatie in 2025 naar 3,2 procent. De ECB-doelstelling van 2 procent is dus niet behaald.

Een andere rem op de Nederlandse economie wordt veroorzaakt door een te sterke euro. Die is sinds de start van het jaar flink in waarde gestegen ten opzichte van de dollar. Wij kunnen daardoor weliswaar goedkoper importeren, maar andere landen zijn duurder uit voor onze producten. Die zullen minder snel bij ons inkopen. Lichtpuntje is dat de begrotingsrem in Duitsland is losgelaten en er daar nu volop geïnvesteerd wordt. Dat kan onze export naar dat land bevorderen.

Hogere uitgaven, hogere staatsschuld
Verder ziet het planbureau dat de staatsschuld in de komende jaren oploopt door tekorten op de overheidsbegrotingen. Op dit moment is de staatsschuld ongeveer 43 procent van het bbp. Dat gaat naar verwachting oplopen naar 50 procent in 2030. Het CPB zegt dat naar verwachting de staatsschuld in 2060 op 126 procent zal uitkomen als er geen beleidsaanpassingen worden doorgevoerd. Europese regels schrijven voor dat de staatsschuld niet meer dan 60 procent van het bbp mag bedragen.

De tekorten op de overheidsbegrotingen worden veroorzaakt doordat uitgaven fors stijgen. Zo zal de zorgvraag groter worden, onder meer vanwege de vergrijzing en de halvering van het eigen risico. Verder is de staat meer kwijt aan sociale zekerheden. Door de vergrijzing wordt er meer aan AOW uitgekeerd. En omdat de lonen de komende jaren verder toenemen, is de overheid ook meer kwijt aan hogere uitkeringen. Ten slotte loopt de staatsschuld op doordat we meer kwijt zijn aan de rente op de overheidsschulden.

En dan is er bij de uitgaven nog geen rekening gehouden met de nieuwe NAVO-norm. In 2035 moeten landen 3,5 procent van hun economie investeren in defensie. Dat betekent dat Nederland jaarlijks tot wel 19 miljard euro extra moet investeren in defensie.

Meer koopkracht voor iedereen
De koopkracht stijgt in 2026 iets meer dan gedacht. Huishoudens gaan er volgend jaar 1,3% op vooruit. In de laatste berekening was dat nog 1%. De stijging van de koopkracht komt onder meer door een kleine verhoging van de arbeidskorting, doordat de CO2-heffing voor de industrie niet hoeft te worden betaald en doordat automobilisten nog een jaar hun korting behouden op de brandstofaccijns. Wel geeft demissionair minister Heinen van Financiën aan dat de welvaart onder druk staat en dat voor de toekomst keuzes moeten worden gemaakt. Het begrotingstekort komt volgend jaar uit op 2,9%.

17-09-2025